Pojangmacha (포장마차) – Nét văn hóa đường phố độc đáo của Hàn Quốc: Lịch sử, món ăn và sự phát triển hiện đại

Khám phá văn hóa Pojangmacha (포장마차) – những quán ăn đường phố nhỏ được phủ bạt, nơi người Hàn thưởng thức đồ ăn nóng và soju giữa đêm se lạnh. Bài viết giới thiệu chi tiết về nguồn gốc, cấu trúc, cách vận hành, món ăn đặc trưng và quá trình hiện đại hóa của pojangmacha – biểu tượng đời sống bình dị nhưng sâu sắc của Hàn Quốc.

1. Pojangmacha 포장마차 là gì

Pojangmacha (포장마차) là những quầy hàng rong hoặc xe đẩy phủ bạt, là nét đặc trưng trong văn hóa ẩm thực đường phố Hàn Quốc. Từ “pojang” nghĩa là phủ bạt, “macha” nghĩa là xe đẩy hay xe kéo, ghép lại tạo nên hình ảnh “xe phủ bạt” – nơi khách có thể đến ăn đồ nhẹ và uống rượu vào ban đêm. Pojangmacha thường xuất hiện vào buổi tối, bán các món ăn nhanh kèm đồ uống như soju và bia. Xuất hiện phổ biến từ những năm 1950 sau thời kỳ Giải phóng, phần lớn các quầy này không có giấy phép kinh doanh, nhưng họ vẫn hoạt động tại các vị trí cố định và trong khung giờ quen thuộc mỗi ngày.

2. Nguồn gốc và sự phát triển

Có nhiều giả thuyết và ghi chép khác nhau. Nhiều nguồn cho rằng pojangmacha hiện đại khởi đầu vào những năm 1950 quanh con suối Cheonggyecheon ở Seoul, khi người bán hàng rong bắt đầu dùng xe kéo, xe đẩy nhỏ để di chuyển và bán đồ ăn thức uống cho người lao động về đêm. Theo Wikipedia, khung xe lắp gỗ, phủ vải cotton ban đầu đã dần được thay bằng khung kim loại và bạt chống thấm để chịu thời tiết tốt hơn. Trong khi đó, một số nhà nghiên cứu cho rằng pocha (viết tắt của pojangmacha) chịu ảnh hưởng từ yatai – các xe bán đồ ăn di động của Nhật Bản – vốn tồn tại từ lâu, và qua thời gian người Hàn Quốc đã biến tấu để phù hợp với văn hóa bản địa. (Nguồn: Korea Exposé, 10 Magazine) Khi kinh tế phát triển, nhu cầu tiện nghi tăng lên, nên ở các khu như Gangnam đã bắt đầu có quầy pojangmacha có điện và nước máy từ những năm 1980, nâng cấp trải nghiệm cho khách.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, số lượng quầy truyền thống đã giảm do yêu cầu pháp lý, quy định về vệ sinh và thiết kế đô thị mới. Để tồn tại, nhiều quán chuyển sang mô hình “실내포장마차” (pojangmacha trong nhà) – duy trì không khí quán bạt nhưng trong môi trường trong nhà, hợp pháp và tiện nghi hơn.

Có hai hình thức hoạt động:

• Cố định: để nguyên quầy tại chỗ.
• Di động: mỗi ngày đẩy xe ra và mang về sau khi bán.

Một số pojangmacha di động gửi xe ở bãi giữ riêng (có phí) khi không kinh doanh. Ngày nay, loại pojangmacha dạng xe tải trở nên phổ biến hơn vì thuận tiện cho việc di chuyển và bảo quản.

3. Cấu trúc cơ bản của pojangmacha 포장마차

Cấu trúc cơ bản của pojangmacha qua thời gian chỉ thay đổi về vật liệu và trang thiết bị chứ không thay đổi nhiều về bố cục. Thập niên 1950, người ta dựng khung gỗ ở bốn góc xe, phủ bằng vải bạt dày để chắn mưa gió và tạo không gian riêng cho khách và bếp. Sau này, cột gỗ được thay bằng kim loại, và vải bạt truyền thống được thay bằng nhựa vinyl hoặc bạt chống nước để tiện sử dụng lâu dài. Về ánh sáng, người ta đã đi từ đèn cacbua sang bóng sợi đốt, tiếp đến đèn huỳnh quang và nay đa phần dùng LED để tiết kiệm điện. Không gian kinh doanh thường gồm ba mặt có bàn gấp để khách ngồi hoặc đứng ăn, mặt còn lại là phần chế biến – nấu nướng. Một số quầy mở rộng thêm khu bàn ghế nhựa nhỏ để tạo trải nghiệm thoải mái hơn cho khách.

4. Cách vận hành

Pojangmacha thường do phụ nữ hoặc cặp vợ chồng tự quản, hiếm khi thuê nhân công. Mặc dù người chủ quán có thể tự làm nhiều việc, khi có việc nặng như lắp đặt, mang nước, tháo dỡ hay di chuyển, họ thường nhờ sự hỗ trợ của người khác, thường là đàn ông. Vì nhiều quầy không có hệ thống cấp thoát nước, việc sử dụng nước rất hạn chế, nên khi rửa bát đĩa được giảm tối đa. Nhiều nơi dùng cách bọc ni-lông bên ngoài bát đĩa; khi khách ăn xong, chỉ cần tháo túi nhựa rồi vứt mà không cần rửa kỹ. Dụng cụ ăn uống của pojangmacha chủ yếu làm từ nhựa, melamine hoặc inox – nhẹ, bền và rẻ. Do đa số quầy không có giấy phép, thanh toán thẻ thường không được chấp nhận, giao dịch chủ yếu bằng tiền mặt.

5. Món ăn và đồ uống

Pojangmacha thường phục vụ các món dễ làm, nhanh và rẻ. Vào thời kỳ đầu sau Giải phóng, các món phổ biến gồm chim sẻ nướng, chân gà nướng, gan, lá lách, mực luộc, cá thu muối nướng, cá khô tẩm gia vị… Khi người di cư từ miền Bắc vào thời thập niên 1950 mở nhiều quầy ăn, các món như mì lạnh (mul-naengmyeon), dồi (sundae), bánh đậu xanh chiên (bindaetteok), bánh gạo nướng (garaetteok grill) cũng được thêm vào thực đơn. Ảnh hưởng từ khu tị nạn Busan đã đưa hải sản như trai, nhum, hải sâm, mực vào menu các quầy. Trước năm 1972, chim sẻ nướng từng là món tiêu biểu, nhưng sau khi Luật bảo vệ chim được ban hành, nó giảm phổ biến. Từ những năm 1980 trở đi, thực đơn của nhiều quầy không thay đổi nhiều: chân giò (jokbal), lòng heo, chân gà, mề gà, lươn nướng, bạch tuộc sống, cá nướng, nghêu, chả cá, canh hến, gimbap, mì udon, tteokbokki, bánh đậu xanh chiên, mì, bánh bao, đồ chiên…

Về đồ uống, soju, makgeolli và bia là lựa chọn phổ biến trong các pojangmacha, và món ăn được coi là anju – món nhắm để dùng cùng rượu. Golbaengi-muchim (salad ốc biển cay trộn với mì somyeon) là một ví dụ điển hình món anju bạn thường bắt gặp tại quầy đường phố Hàn Quốc. (Nguồn: Wikipedia, Trazy, Matadornetwork).

6. Hiện đại hóa

Hiện đại hóa đã đưa pojangmacha lên một tầm mới. Vào giữa thập niên 1980, một số quầy tại khu Gangnam và trung tâm thành phố bắt đầu được cấp điện nước, giúp họ sử dụng bếp điện, đèn sáng hơn và nhiều trang thiết bị hiện đại hơn. Nhiều quán mô phỏng phong cách truyền thống chuyển vào trong nhà, gọi là “pocha” hoặc “pojangmacha trong nhà” – giữ nét không khí quán bạt đường phố nhưng sạch sẽ, hợp pháp và tiện nghi hơn. Ở Seoul, các khu như Jongno vẫn còn giữ các tuyến phố pojangmacha truyền thống, tạo sức hút với người trẻ và khách du lịch muốn trải nghiệm văn hóa đêm Hàn Quốc. (Nguồn: Korea Herald, Korea Exposé, Trazy)

Phía trên là  bài chia sẻ của Hàn Ngữ Munan về  pojangmacha. Bạn dành chút thời gian để cùng luyện nghe về chủ đề này và học vài từ vựng liên qua với bài viết tại link này này nha!